Στις καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην εκταμίευση επιχειρηματικών δανείων που σχετίζονται με το Ταμείο Ανάκαμψης αναφέρεται η έκθεση Νομσιματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα «Η παρατηρούμενη υστέρηση των εκταμιεύσεων δανείων στο πλαίσιο του RRF σε σχέση με τις συμβάσεις οι οποίες συνομολογήθηκαν σχετίζεται σε ορισμένες περιπτώσεις με το γεγονός ότι αυτές αφορούν μεγάλα επενδυτικά έργα, τα οποία είναι αναμενόμενο να προαπαιτούν ενδεχομένως χρονοβόρες διαδικασίες, όπως την έκδοση αδειών ή διαδικασίες που σχετίζονται με τις κατασκευές (π.χ. πολεοδομικές), με αποτέλεσμα οι σχετικές εκταμιεύσεις να γίνονται σταδιακά, σε μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση

Ένας ακόμη παράγοντας που συμβάλλει στην καθυστέρηση της εκταμίευσης ορισμένων ήδη συμβασιοποιημένων δανείων μπορεί, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, να οφείλεται σε τεχνικούς λόγους που σχετίζονται με δυσχέρειες στην εφαρμογή των προϋποθέσεων του ίδιου του πλαισίου του Ταμείου, όπως η στοχοθεσία για την κατανομή των διαθέσιμων πόρων ανά πυλώνα.

Τα τραπεζικά δάνεια που εκταμιεύθηκαν προς τις επιχειρήσεις μέσω του RRF την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου 2024 ήταν 270 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, οι υπογραφές συμβάσεων για συγχρηματοδοτούμενα τραπεζικά δάνεια ανήλθαν από την έναρξη της εφαρμογής του προγράμματος στις αρχές του 2022 μέχρι τον Απρίλιο του 2024 σε 3,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων έχει εκταμιευθεί μέχρι τώρα σχεδόν 1 δισ. ευρώ.

Τα υψηλά επιτόκια

Τα υψηλά επιτόκια των τραπεζικών δανείων εκτιμάται, όπως υπογραμμίζεται από την ΤτΕ πως θα συνεχίσουν και εφέτος να συμβάλλουν αρνητικά στην πιστωτική επέκταση έως ότου οι αναμενόμενες περαιτέρω μειώσεις από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ξεκινήσουν, σε επόμενη φάση, να ασκούν θετικές επιδράσεις.

Η μέχρι σήμερα απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και οι σχετιζόμενες υπογραφές συμβάσεων μεγάλης αξίας για νέα δάνεια προμηνύουν, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος,  ενίσχυση της χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις το επόμενο διάστημα. Την επίδραση αυτή ενδυναμώνει και το ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον μετά την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας στην επενδυτική κατηγορία.

Επιπλέον, εκτιμάται ότι στη χορήγηση νέων πιστώσεων θα συντείνουν οι πόροι συγχρηματοδότησης εκ μέρους των τραπεζών και της ΕΤΕπ που θα διατεθούν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ (2021-2027), καθώς και τα κονδύλια που διαχειρίζεται η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα.

Οι κίνδυνοι

Η ΤτΕ προειδοποιεί ότι η καθυστέρηση στην εκτέλεση των εθνικών σχεδίων ενέχει τους εξής κινδύνους:

– Ένα σημαντικό μέρος των διαθέσιμων κονδυλίων ενδέχεται να μην εισπραχθεί μέχρι το 2026, καθώς η εκπλήρωση των στόχων και οροσήμων συνδέεται άμεσα με την πρόοδο των έργων και την ολοκλήρωσή τους σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

– Η μη είσπραξη των σχετικών ευρωπαϊκών πόρων για την ολοκλήρωση των συμβασιοποιημένων έργων ενδέχεται να οδηγήσει στην ένταξή τους στο εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και στην ανάγκη χρηματοδότησής τους από εθνικούς πόρους, γεγονός που θα έχει επίπτωση στα δημοσιονομικά μεγέθη.

– Παρά το γεγονός ότι η ταχύτητα απορρόφησης δεν αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείκτη για την αποτελεσματική και αποδοτική αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων, η πρακτική των συνεχόμενων καθυστερήσεων και της οπισθοβαρούς κατανομής των σχετικών δαπανών προς το τέλος της προγραμματικής περιόδου μπορεί να οδηγήσει σε
σπατάλες και κακοδιαχείριση.

Μικρότερη ώθηση

Ως αποτέλεσμα της υποεκτέλεσής τους, οι δημόσιες δαπάνες που χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους (συμπεριλαμβανομένου του RRF) προκαλούν μικρότερη δημοσιονομική ώθηση σε σύγκριση με την προβλεπόμενη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η δημοσιονομική πολιτική στις χώρες της ευρωζώνης ήταν πιο περιοριστική κατά περίπου 0,2 ποσ. μον. του δυνητικού ΑΕΠ κατά μέσο όρο ετησίως την περίοδο 2021-23 έναντι των αρχικών προβλέψεων, λόγω της υποεκτέλεσης δημόσιων δαπανών RRF.

Ειδικότερα στην Ελλάδα και την Ισπανία, η δημοσιονομική πολιτική ήταν πιο περιοριστική κατά 0,3 ποσ. μον. του δυνητικού ΑΕΠ, σε σύγκριση με 0,6 ποσ. μον. στην Πορτογαλία και την Κροατία. Επίσης, η υποεκτέλεση των σχετικών δαπανών συνετέλεσε ώστε η συμβολή των συνολικών επενδύσεων στο ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας ήταν μικρότερη. Στην Ελλάδα η σωρευτική συμβολή των συνολικών επενδύσεων στο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ την περίοδο 2021-23 ήταν μικρότερη κατά 2,2 ποσ. μον. έναντι των αρχικών προβλέψεων (σε σύγκριση με 6,2 ποσ. μον. στην Κροατία και 5,8 ποσ. μον. στην Ισπανία).

Οι προκλήσεις

Η κατανομή των δημόσιων δαπανών που χρηματοδοτούνται από τα κονδύλια του RRF επηρεάζει την τελική μακροοικονομική επίδραση του μηχανισμού, καθώς διαφορετικά είδη δαπανών έχουν διαφορετικό δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή. Σύμφωνα με την κατανομή των κονδυλίων στα εθνικά σχέδια των ευρωπαϊκών χωρών, κατά μέσο όρο το 70% των δημόσιων δαπανών που χρηματοδοτούνται από τις επιχορηγήσεις του RRF κατανέμονται σε δημόσιες επενδύσεις, με σχετικά υψηλό δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή. Το υπόλοιπο 30% των δαπανών κατανέμεται σε καταναλωτικές δαπάνες και δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας (όπως επιδοτήσεις και κοινωνικές μεταβιβάσεις), με σχετικά χαμηλότερο δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή.

Η πλήρης εφαρμογή των εθνικών σχεδίων αξιοποίησης των κονδυλίων αναμένεται να έχει θετική μακροοικονομική επίπτωση στην ευρωπαϊκή οικονομία. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, η αξιοποίηση των πόρων του NGEU συνολικά μπορεί να αυξήσει το ΑΕΠ της ευρωζώνης έως και κατά 1,5% μέχρι το 2026, μέσω της εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, της δημοσιονομικής ώθησης και της μείωσης των ασφαλίστρων κινδύνου για τα κράτη μέλη. Η μακροοικονομική επίπτωση αναμένεται να είναι σημαντικά μεγαλύτερη για τις χώρες που επωφελούνται περισσότερο από τα κονδύλια του RRF (όπως η Ελλάδα). Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτά προϋποθέτουν τόσο την έγκαιρη ικανοποίηση των σχετικών οροσήμων και στόχων, ώστε να εξασφαλιστεί η είσπραξη των κονδυλίων, όσο και την έγκαιρη εκτέλεση των δημόσιων δαπανών.