Αν η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ήταν, τουλάχιστον υπό μία έννοια, μια βαθύτατη κρίση εμπιστοσύνης, όπως την ερμήνευε τότε ο οικονομολόγος και κάτοχος Νομπέλ Οικονομίας, Πολ Κρούγκμαν, ίσως απότοκο αυτής της κρίσης εμπιστοσύνης ήταν η δημιουργία του bitcoin το 2009.

Η δημιουργία του bitcoin

Το πρώτο και έως σήμερα μεγαλύτερο κρυπτονόμισμα γεννήθηκε όταν ακριβώς άρχιζαν οι τεκτονικοί κραδασμοί στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και κατ’ επέκταση στις οικονομίες ανά τον κόσμο. Για όσους θέλουν λοιπόν μια αρκετά φιλική προς τα κρυπτονομίσματα εξήγηση για την ύπαρξή τους, η δημιουργία του bitcoin σε μια εποχή που δεν υπήρχε εμπιστοσύνη στις τράπεζες, στις κεντρικές τράπεζες, στους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, στις κυβερνήσεις, στα ομόλογά τους, το πρώτο και μεγαλύτερο κρυπτονόμισμα έδωσε τη διέξοδο: το bitcoin και οποιοδήποτε άλλο κρυπτονόμισμα δίνει τη δυνατότητα να διενεργούνται συναλλαγές χωρίς τη μεσολάβηση τρίτου μέρους, μιας κεντρικής τράπεζας δηλαδή ή άλλου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος ή οποιασδήποτε άλλης αρχής. Φαίνεται όμως πως τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη μια κρίση εμπιστοσύνης στα ίδια τα κρυπτονομίσματα και όχι μόνο εξαιτίας της πτώσης τους, που έτσι κι αλλιώς δείχνει ήδη να μην είναι οριστική.

Μίνι κραχ από τη μετάλλαξη «Δέλτα»

Μέσα στους τελευταίους δύο μήνες ένα είδος διεθνούς συναγερμού φαίνεται να έχει κινητοποιήσει κεντρικές τράπεζες και εποπτικές αρχές. Εχοντας εκτοξευθεί τον Μάρτιο σε 65.000 δολάρια μέσα σε περίπου 12 μήνες, το bitcoin βρέθηκε από τον Μάιο σε ελεύθερη πτώση. Η πτώση επιταχύνθηκε τη Δευτέρα, ακολουθώντας τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο που σημείωναν μίνι κραχ εξαιτίας της ανησυχίας για τη μετάλλαξη «Δέλτα». Ετσι, το μεγαλύτερο των κρυπτονομισμάτων υποχώρησε στην αρχή της εβδομάδας σε επίπεδα κάτω από το ψυχολογικό και τεχνικό όριο των 30.000 δολαρίων –κάπου 27.800 δολάρια– και οι προβλέψεις μιλούσαν για ενδεχόμενη περαιτέρω πτώση του. Ανέκαμψε βέβαια μέσα σε δύο ημέρες και τη στιγμή που συντασσόταν το παρόν, βρισκόταν και πάλι πάνω από 32.000 δολάρια. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι τιμές του bitcoin κατακρημνίζονται, παρουσιάζουν εξαιρετική αστάθεια και ανακάμπτουν για να ξανακατακρημνιστούν.

Το Coinbase

Το μοτίβο είναι γνώριμο από το 2017 και έχει έκτοτε επαναληφθεί. Αυτή τη φορά φαίνεται, όμως, ίσως σχετίζεται και με τον ευρύτερο προβληματισμό γύρω από τα κρυπτονομίσματα, συμπεριλαμβανομένων και των stablecoins, που αποτελούν υποτίθεται μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στα κρυπτονομίσματα και τα συμβατικά νομίσματα, καθώς είναι συνδεδεμένα με κάποιo νόμισμα. Τον Απρίλιο όλα έδειχναν ότι δρομολογείτο η ένταξη των κρυπτονομισμάτων στις κοινά αποδεκτές επενδύσεις, όταν ένα από τα μεγαλύτερα χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων στον κόσμο, το Coinbase, εισήχθη στον δείκτη υψηλής τεχνολογίας Nasdaq στην αγορά της Νέας Υόρκης. Το κλίμα άλλαξε όμως άρδην σχεδόν αμέσως, από έναν ετερόκλητο συνδυασμό απαγορεύσεων από διάφορες χώρες. 

Εξόρυξη στην Κίνα

Η Κίνα, η πρώτη που υιοθέτησε το bitcoin και γέμισε με χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων, κήρυξε ένα είδος πολέμου στα κρυπτονομίσματα, απαγορεύοντας τις συναλλαγές και τις «εξορύξεις» – όπως αποκαλούνται  στο γλωσσικό ιδίωμα του κλάδου οι μηχανισμοί δημιουργίας bitcoin. Εκτοτε οι «εξορύκτες», όσοι εντρυφούν στη δραστηριότητα της δημιουργίας bitcoin, μεταναστεύουν προς πάσα κατεύθυνση σε αναζήτηση πρόσφορου εδάφους. Για τους φίλους των κρυπτονομισμάτων, η υπερβολική επιθετικότητα των κινεζικών αρχών οφείλεται στο ότι δεν θέλουν ανταγωνισμό στο ψηφιακό γιουάν, το οποίο έχουν εκπονήσει και δοκιμάζουν πιλοτικά σε διάφορες περιφέρειες της αχανούς χώρας.

Το σκάνδαλο στην Τουρκία και η απαγόρευση του Binance στη Βρετανία 

Μέσα στον Απρίλιο η Τουρκία απαγόρευσε τις πληρωμές στο κρυπτονόμισμα. Με το νόμισμα της χώρας να βρίσκεται ξανά σε ελεύθερη πτώση και την εμπιστοσύνη στην κεντρική τράπεζα να εξανεμίζεται εξαιτίας των παρεμβάσεων του Τούρκου προέδρου στο έργο της, επενδυτές και μικροεπενδυτές στην Τουρκία συρρέουν εδώ και καιρό μαζικά στο bitcoin και στα κρυπτονομίσματα. Θορυβημένη από τη στροφή αυτή, η Τράπεζα της Τουρκίας αποφάσισε να πάρει τον έλεγχο της κατάστασης. Είχε προηγηθεί και ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Οικονομικών ότι εκπονεί σχέδια για την επιβολή ρυθμίσεων στα κρυπτονομίσματα σε συνεργασία με την κεντρική τράπεζα, την εποπτική αρχή τραπεζών και την τουρκική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.

Λίγες ημέρες αργότερα, οι εξελίξεις ήρθαν να δικαιώσουν την απόφαση των τουρκικών αρχών όταν η χώρα βρέθηκε στη δίνη ηχηρού σκανδάλου. Ενα από τα χρηματιστήρια του είδους «πάγωσε» τις συναλλαγές και ανέστειλε τη λειτουργία του για λίγες ημέρες κλειδώνοντας απέξω εκατοντάδες μικροεπενδυτές που δεν είχαν πρόσβαση στους λογαριασμούς τους και έχασαν τα χρήματά τους. Και ο επικεφαλής του χρηματιστηρίου έγινε άφαντος. Το κύμα των αντιδράσεων άρχισε, όμως, να επεκτείνεται στον ανεπτυγμένο κόσμο και μοιάζει να διαμορφώνει  ένα νέο τοπίο. Στα τέλη Ιουνίου η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Βρετανίας (FCA) απαγόρευσε τη λειτουργία του μεγαλύτερου χρηματιστηρίου κρυπτονομισμάτων στον κόσμο, το Binance, που με έδρα τον φορολογικό παράδεισο των Νήσων Κέιμαν έχει θυγατρικές σε όλον τον κόσμο και προσφέρει ευρύτατο φάσμα χρηματοπιστωτικών προϊόντων και υπηρεσιών συναφών με τα κρυπτονομίσματα. Σύμφωνα με στοιχεία της βάσης δεδομένων TheBlockCrypto, ο όγκος των συναλλαγών της Binance έφτασε τον περασμένο μήνα σε αξία ανάλογη του 1,5 τρισ. δολαρίων. Περίπου δύο εβδομάδες αργότερα διέρρευσε σε διεθνή ΜΜΕ ότι περισσότεροι από 700 επενδυτές έχουν απευθυνθεί σε δικηγόρο στη Γαλλία και σχεδιάζουν να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη κατά του Binance ζητώντας αποζημιώσεις για ζημίες που έχουν υποστεί. Κάτι ανάλογο συμβαίνει στην Ιταλία. Και τα κρυπτονομίσματα φάνηκε τουλάχιστον πως άρχισαν να χάνουν τη λάμψη τους. Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας δεδομένων CryptoCompare, ο όγκος των συναλλαγών κρυπτονομισμάτων σημείωσε τον Ιούνιο ραγδαία μείωση πάνω από 40% στα μεγαλύτερα χρηματιστήρια του είδους: Coinbase, Kraken, Binance και Bitstamp. Ακόμη και ο Τζάκσον Πάλμερ, ο άνθρωπος που δημιούργησε το κρυπτονόμισμα-φάρσα dogecoin εντελώς για πλάκα, έσπευσε προ ημερών να χαρακτηρίσει συλλήβδην τα κρυπτονομίσματα «απάτη» και να τονίσει πως  δεν βλέπει τίποτε αστείο πια σε αυτά αλλά μόνον κινδύνους. Την αίσθηση του συναγερμού ενίσχυσε, στην αρχή της εβδομάδας, η πρωτοβουλία της Αμερικανίδας υπουργού Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, που κάλεσε τις εποπτικές αρχές της αμερικανικής αγοράς να εκπονήσουν τάχιστα κανόνες και ρυθμίσεις για τα stablecoins, χωρίς να κρύβει την ανησυχία της για τη ραγδαία ανάπτυξη των ψηφιακών νομισμάτων. Μία ημέρα αργότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε απαγόρευση των ανώνυμων συναλλαγών κρυπτονομισμάτων στο πλαίσιο της ευρύτερης εκστρατείας κατά του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Αντιφατικά μηνύματα από θεσμικούς, επτά στους δέκα θα επένδυαν σε ψηφιακούς τίτλους

Σχεδόν αντιφατικά, ενδεχομένως συμπληρωματικά, φαίνονται τα στοιχεία που αποκαλύπτουν δύο πρόσφατες έρευνες για τη στάση των θεσμικών επενδυτών έναντι των κρυπτονομισμάτων και των εταιρειών κρυπτογραφημένων αξιών.

Οι επτά στους δέκα θεσμικούς επενδυτές θα επενδύσουν ή θα αγοράσουν ψηφιακούς τίτλους στο μέλλον, αν και η αστάθεια των τιμών αυτών των περιουσιακών στοιχείων αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για όσους ενδιαφέρονται να μπουν σε αυτήν τη νέα αγορά. Η εικόνα προκύπτει από σχετική έρευνα της εταιρείας Fidelity. Την εν λόγω έρευνα διεξήγαγε η Coalition Greenwich για λογαριασμό της Fidelity Digital Assets στο διάστημα από τον Δεκέμβριο έως τον Απρίλιο. Προέκυψε ότι περισσότεροι από τους 1.100 θεσμικούς επενδυτές που συμμετείχαν στην έρευνα έχουν ήδη κάποια έκθεση σε ψηφιακούς τίτλους. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι περίπου το 90% των θεσμικών προβλέπουν πως το χαρτοφυλάκιο των πελατών τους θα περιλαμβάνει και ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία μέσα στην επόμενη πενταετία. Σε αυτά συμπεριλαμβάνουν άμεσες επενδύσεις σε κρυπτονομίσματα αλλά και την έκθεση στις μετοχές εταιρειών κρυπτονομισμάτων ή σε διάφορα άλλα επενδυτικά προϊόντα. Μεταξύ των ερωτηθέντων συμπεριλαμβάνονται επενδυτές μεγάλου πλούτου, επιχειρήσεις διαχείρισης οικογενειακού πλούτου, τα λεγόμενα family offices δηλαδή, παραδοσιακά hedge funds αλλά και ψηφιακά hedge funds, σύμβουλοι χρηματοπιστωτικών αλλά και ευαγή ιδρύματα. 

Η Fidelity Digital Assets υπάρχει από το 2018 και είναι ο βραχίονας κρυπτονομισμάτων της Fidelity Investments και προσφέρει σε θεσμικούς επενδυτές συμβουλευτικές υπηρεσίες, ενώ εκτελεί για λογαριασμό τους εντολές σχετικές με περιουσιακά στοιχεία όπως το bitcoin. Ηταν μία από τις πρώτες συμβατικές εταιρείες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών που υιοθέτησαν τα κρυπτονομίσματα.  Ακολούθησαν έτσι και άλλα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Μια μεγάλη χρηματιστηριακή, η ΤΡ ICAP, ανακοίνωσε στα τέλη του περασμένου μήνα ότι δημιουργεί τη δική της πλατφόρμα διαπραγμάτευσης κρυπτονομισμάτων μαζί με τη Fidelity και τον ψηφιακό βραχίονα της Standard Chartered. Εν ολίγοις, η συμβατική βιομηχανία χρηματοπιστωτικών ενδιαφέρεται για τα κρυπτονομίσματα και τις τεχνολογίες τους. Τόσο οι τιμές τους, όμως, όσο και ο όγκος των συναλλαγών τους έχουν υποχωρήσει τελευταία, έπειτα από μια μεγάλη περίοδο συνεχούς ανόδου. Και οι επενδυτικές που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν τη μεγάλη αστάθεια των τιμών ως το μεγαλύτερο εμπόδιο που αποτρέπει την είσοδο νέων επενδυτών στην αγορά κρυπτονομισμάτων. Ως δεύτερο αποθαρρυντικό παράγοντα ανέφεραν, επίσης, την απουσία θεμελιωδών οικονομικών μεγεθών που είναι απαραίτητα για την αποτίμηση της αξίας τους αλλά και την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο χειραγώγησης της αγοράς κρυπτογραφημένων αξιών. Τον περασμένο μήνα μια άλλη έρευνα, όμως, αυτήν τη φορά της J.P. Morgan Chase & Co, κατέγραψε ότι μόνο το 10% των εταιρειών θεσμικών επενδυτών διενεργούν συναλλαγές σε κρυπτονομίσματα, ενώ σχεδόν οι μισοί χαρακτηρίζουν «ποντικοφάρμακο» αυτήν τη νέα και αδιαφανή επένδυση ή προβλέπουν πως σύντομα θα αποδειχθεί μια παροδική απάτη.

Reuters

Προειδοποίηση

Ο δημιουργός του Dogecoin, Τζάκσον Πάλμερ, του κρυπτονομίσματος-φάρσας, όχι μόνον προειδοποιεί ότι δεν βρίσκει πλέον τίποτε αστείο στα κρυπτονομίσματα, αλλά τονίζει πως, αφού τα μελέτησε επί χρόνια, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «είναι μια εγγενώς καπιταλιστική τεχνολογία που δημιουργήθηκε κυρίως για να ενισχύσει τον πλούτο των δημιουργών τους».

O κίνδυνος

Προσθέτοντας μία ακόμη φωνή στις προειδοποιήσεις για τους κινδύνους που εγκυμονούν τα κρυπτονομίσματα αλλά και τα  stablecoins, τα θεωρούμενα ως ενδιάμεσος σταθμός με τα συμβατικά νομίσματα, ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch Ratings τόνισε πως μια απότομη ρευστοποίηση των αποθεματικών των stablecoins μπορεί να αποσταθεροποιήσει τις αγορές βραχυπρόθεσμου χρέους.

Η μανία

Σχολιάζοντας την ιλιγγιώδη άνοδο που σημείωναν μέχρι τον Απρίλιο τα κρυπτονομίσματα, ο αντιπρόεδρος της Τράπεζας του Καναδά, Τιμ Λέιν, επισήμανε πως «η εκτόξευσή τους δεν μοιάζει τόσο με τάση αλλά με κερδοσκοπική μανία, μια ατμόσφαιρα στην οποία και μόνον το tweet ενός διασήμου αρκεί για να προκαλέσει ένα άλμα στην τιμή τους».