Την αλλαγή των κριτηρίων για το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» προαναγγέλλει η Ευρωπαία Επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, κα Elisa Ferreira απαντώντας σε ερώτηση του Ευρωβουλευτή Νίκου Ανδρουλάκη, σχετικά με τη διάθεση των κονδυλίων σε προγράμματα εξάλειψης ενεργειακής φτώχειας.

Πιο συγκεκριμένα, η Επίτροπος Ferreira υπογραμμίζει ότι σε αντίθεση με το μοντέλο «first come, first served» που ακολούθησε η Ελλάδα, η επόμενη φάση του προγράμματος «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» δεν θα διαρθρωθεί με οριζόντιο τρόπο, αλλά βάσει κριτηρίων επιλογής με έμφαση κυρίως στην επίτευξη υψηλής εξοικονόμησης ενέργειας και στοχεύοντας στις ενεργειακά φτωχότερες ιδιωτικές κατοικίες.

Στις σχετικές εξηγήσεις που ζητήθηκαν από την Επιτροπή, η ελληνική κυβέρνηση ανέφερε ότι επέλεξε το μοντέλο «εξυπηρέτησης κατά σειρά προτεραιότητας» για λόγους αποτελεσματικότητας. Όπως επισημαίνει η Επίτροπος Ferreira, η νέα προσέγγιση αναμένεται να συμβάλει στη βελτίωση των όρων των μελλοντικού προγράμματος και να εξασφαλίσει καλύτερη ιεράρχηση των έργων.

Αν και η κυβέρνηση προσπάθησε να υπερασπιστεί τα μέτρα ως μια «αντικειμενική διαδικασία» υπενθυμίζεται ότι το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο είχε κρίνει σε σχετική Έκθεση του ότι έχοντας ως βασικό κριτήριο την ταχύτητα υποβολής της αίτησης, δεν επιτρέπει να αξιολογηθεί το σχετικό κόστος και τα οφέλη. Αυτό σήμαινε ότι σπανίως δόθηκε προτεραιότητα σε έργα που συνέβαλλαν στην εξοικονόμηση ενέργειας ή απέφεραν άλλα οφέλη με χαμηλότερο κόστος.

Ακολουθεί ολόκληρη η ερώτηση του Ν. Ανδρουλάκη:

Από τις 9 Δεκεμβρίου ξεκίνησε το πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» με κονδύλια ύψους άνω των 860 εκατ. ευρώ, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Αν και, θεωρητικά, στόχος του προγράμματος είναι η ενεργειακή αναβάθμιση ιδιωτικών κτηρίων και κατοικιών και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, μοναδικά κριτήρια υπαγωγής μιας αίτησης σε αυτό είναι η χρονική προτεραιότητα και το κλείσιμο του συστήματος μετά την εξάντληση των πόρων. Δεν υπάρχει κανένα κριτήριο οικονομικής – κοινωνικής ή ενεργειακής προτεραιότητας και ουσιαστικής καταπολέμησης της «ενεργειακής φτώχειας».

Καθώς αναμένεται ένα νέο πρόγραμμα ύψους ενός δισ. ευρώ το 2021, ερωτάται η Επιτροπή:

1. Είναι η διάθεση κονδυλίων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων, χωρίς ουσιαστικά κριτήρια, συμβατή με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και την προσπάθεια επίτευξης του νέου στόχου για μείωση κατά 55% των εκπομπών μέχρι το 2030;

2. Πώς μπορεί να διασφαλίσει ότι, τουλάχιστον στο μέλλον, η Ελληνική κυβέρνηση δεν θα υιοθετήσει ξανά τη λογική του “first come first served”, αλλά θα χρηματοδοτήσει έργα που έχουν τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στην επίτευξη των κλιματικών στόχων και στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας;

3. Σε τι ενέργειες έχει προβεί για την εφαρμογή των προτάσεων που περιλαμβάνονται στην ειδική έκθεση 11/2020 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, ειδικά όσον αφορά τον τρόπο επιλογής των χρηματοδοτούμενων έργων;

Ακολουθεί η απάντηση της Επιτρόπου Ferreira:

1. Στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, η επιλογή των έργων, συμπεριλαμβανομένης της μεθόδου και των κριτηρίων επιλογής, εμπίπτει στις αρμοδιότητες του κράτους μέλους και συγκεκριμένα των διαχειριστικών αρχών, εντός του πλαισίου των επιχειρησιακών προγραμμάτων τους. Όσον αφορά τις επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, οι διαχειριστικές αρχές πρέπει να θεσπίσουν διαφανή και αντικειμενικά κριτήρια και διαδικασίες επιλογής, προσαρμοσμένα στους στόχους κάθε μέτρου και τις ειδικές εθνικές συνθήκες.

Για τις εν λόγω σειρές έργων εφαρμόστηκε κριτήριο κοινωνικοοικονομικής κλιμάκωσης που ευνοεί, μέσω υψηλότερων επιχορηγήσεων, τους πολίτες με χαμηλότερα εισοδήματα. Η ίση μεταχείριση των δυνητικών δικαιούχων διασφαλίστηκε με την παροχή όλων των απαραίτητων πληροφοριών καθώς και επαρκούς χρόνου για όλους τους αιτούντες ώστε να προετοιμάσουν την αίτησή τους.

2. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που λάβαμε από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, η λογική της «εξυπηρέτησης κατά σειρά προτεραιότητας» επιλέχθηκε για λόγους αποτελεσματικότητας. Συνοδεύεται, ωστόσο, από ανεξάρτητη αξιολόγηση κάθε αίτησης. Σύμφωνα με τις εθνικές αρχές, η επόμενη φάση του προγράμματος «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» προβλέπεται να διαρθρωθεί γύρω από ετήσιες προσκλήσεις βάσει κριτηρίων επιλογής με έμφαση κυρίως στην επίτευξη υψηλής εξοικονόμησης ενέργειας και στοχεύοντας στις ενεργειακά φτωχότερες ιδιωτικές κατοικίες —εγκαταλείποντας παράλληλα τη μέθοδο «εξυπηρέτησης κατά σειρά προτεραιότητας».

3. Η προσέγγιση αυτή των ελληνικών αρχών αναμένεται να συμβάλει στη βελτίωση των όρων των μελλοντικού προγράμματος και να εξασφαλίσει καλύτερη ιεράρχηση των έργων, συνάδει δε με τις συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, την ανακοίνωση για το κύμα ανακαινίσεων[1][2] και το υψηλότερο επίπεδο φιλοδοξίας του σχεδίου κλιματικών στόχων για το 2030.