Πέντε παγίδες που μπορεί να προκαλέσουν οικονομική ζημιά σε εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενους κρύβουν οι φετινές δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων. Στα θύματα αυτών των παγίδων περιλαμβάνονται φοιτητές, νέοι που υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία, χαμηλόμισθοι, χαμηλοσυνταξιούχοι, περιστασιακά απασχολούμενοι, ακόμη και ανάπηροι.

Οι περισσότερες παγίδες κρύβονται πίσω από τις διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης, ενώ ορισμένες άλλες έχουν στηθεί σε κωδικούς του πίνακα 6 της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος.

Ας τις δούμε αναλυτικά:

Παγίδα 1η: Το τεκμήριο διαβίωσης της μισθωμένης κατοικίας του ενήλικου τέκνου, που σπουδάζει ή υπηρετεί την στρατιωτική του θητεία μακριά από την οικογένειά του, γίνεται αιτία να πάψει το τέκνο να θεωρείται προστατευόμενο, εξέλιξη που έχει πολλαπλές δυσμενείς οικονομικές συνέπειες για το ίδιο και την οικογένειά του.

Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία ενήλικο εξαρτώμενο τέκνο του φορολογούμενου μισθώνει κατοικία διαφορετική από αυτήν της κύριας κατοικίας της οικογένειας (π.χ. φοιτητής που σπουδάζει σε διαφορετικό τόπο, τέκνο που υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία, κ.λπ.) και ταυτόχρονα έχει δική του υποχρέωση υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, λόγω απόκτησης εισοδήματος, οποιουδήποτε ύψους και από οποιανδήποτε πηγή, εντός του 2018, το τεκμήριο διαβίωσης της μισθωμένης κατοικίας βαρύνει το τέκνο, όχι τους γονείς.

Έτσι, σε κάθε τέτοια περίπτωση, το ενήλικο τέκνο παύει πλέον να θεωρείται εξαρτώμενο, καθώς - όσο πενιχρό κι αν είναι το πραγματικό εισόδημα που απέκτησε το 2018 – προκύπτει με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης τεκμαρτό εισόδημα μεγαλύτερο των 3.000 ευρώ, που είναι το όριο ετησίου ατομικού (πραγματικού ή τεκμαρτού) εισοδήματος μέχρι το οποίο κάθε τέκνο θεωρείται εξαρτώμενο και επιτρέπεται να συμπεριλαμβάνεται στη φορολογική δήλωση των γονέων του.

Η υπέρβαση του ορίου των 3.000 ευρώ οφείλεται στο γεγονός ότι για κάθε ενήλικο τέκνο αυτής της περίπτωσης λαμβάνονται υπόψη το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ συν το τεκμήριο της κατοικίας, με αποτέλεσμα πάντοτε να προκύπτει συνολικό τεκμαρτό εισόδημα μεγαλύτερο των 3.000 ευρώ.

 

Το τεκμαρτό αυτό εισόδημα θεωρείται ότι προέρχεται από μισθωτή εργασία. Όμως, στην περίπτωση αυτή, το αφορολόγητο όριο των 8.636 ευρώ δεν λαμβάνεται υπόψη και το συγκεκριμένο εισόδημα φορολογείται, αν το ενήλικο τέκνο ξεχάσει να δηλώσει στον κωδικό 049 του πίνακα 7 της φορολογικής του δήλωσης (του εντύπου Ε1) δαπάνες αγοράς αγαθών και παροχής υπηρεσιών συνολικού ύψους τουλάχιστον 10% επί του εισοδήματος αυτού. Σε κάθε τέτοια περίπτωση θα κληθεί, με το εκκαθαριστικό της φορολογικής του δήλωσης, να πληρώσει φόρο 22% επί του 10% του τεκμαρτού εισοδήματος.

Αλλά ακόμη και στην περίπτωση που θα δηλώσει το απαιτούμενο ποσό δαπανών στον κωδικό 049 του πίνακα 7 θα πρέπει να είχε προνοήσει ήδη από το 2018 και να είχε μαζέψει τις αποδείξεις λιανικών συναλλαγών για τις συγκεκριμένες δαπάνες, προκειμένου να μπορεί να τις προσκομίσει στην Εφορία αν του ζητηθούν για έλεγχο.

 

Επιπλέον, επειδή το ενήλικο τέκνο παύει πλέον να θεωρείται εξαρτώμενο μέλος, η οικογένειά του δεν μπορεί να το συμπεριλάβει στην αίτηση Α21 που θα υποβάλει φέτος για να εισπράξει οικογενειακό επίδομα από τον ΟΠΕΚΑ. Αυτό έχει ως συνέπεια η οικογένεια:

- είτε να στερηθεί πλήρως το επίδομα, αν το συγκεκριμένο τέκνο είναι το μοναδικό της ή εάν λόγω μείωσης του αριθμού των δηλωθέντων εξαρτώμενων τέκνων το ισχύον εισοδηματικό όριο έχει υποχωρήσει σημαντικά κάτω από το όριο του ετησίου εισοδήματος της οικογένειας

- είτε να εισπράξει μειωμένο επίδομα λόγω μείωσης του αριθμού των εξαρτώμενων τέκνων.

 

Παγίδα 2η: Τα τεκμήρια διαβίωσης ανεβάζουν το εισόδημα που λαμβάνεται υπόψη για την κατοχύρωση του αφορολογήτου, με κίνδυνο απρόσμενης φορολογικής επιβάρυνσης για τον φορολογούμενο.

Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία το τεκμαρτό εισόδημα, δηλαδή αυτό που προκύπτει από την εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, είναι μεγαλύτερο του δηλωθέντος και η επιπλέον διαφορά δεν καλύπτεται από τον φορολογούμενο με ποσά αναγραφέντα στον πίνακα 6 του εντύπου Ε1 της φορολογικής δήλωσης, το ύψος της ελάχιστης ετήσιας δαπάνης για αγορές αγαθών και λήψη υπηρεσιών που πρέπει να έχει εξοφληθεί με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής ή με μετρητά για να κατοχυρωθεί η έκπτωση φόρου προσδιορίζεται ως ποσοστό 10%-18,75% επί του (υψηλότερου) τεκμαρτού κι όχι επί του (χαμηλότερου) δηλωθέντος εισοδήματος.

Αν ο φορολογούμενος δεν λάβει υπόψη του αυτή την παράμετρο και αρκεστεί να δηλώσει δαπάνες σε ποσοστό 10%-18,75% επί του πραγματικού εισοδήματός του κι όχι σε ποσοστό 10%-18,75% επί του τεκμαρτού εισοδήματός του, θα κληθεί να καταβάλει επιπλέον φόρο 22% επί της «ακάλυπτης» διαφοράς μεταξύ του 10%-18,75% του υψηλότερου τεκμαρτού και του 10%-18,75% του πραγματικού εισοδήματός του.

 

Παγίδα 3η: Δεκάδες διαφορετικά ποσά εισοδημάτων κάθε φορολογουμένου, που απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος ή έχουν φορολογηθεί αυτοτελώς κατά την πληρωμή τους, με συντελεστές 5%, 10%, 15% ή 20%, αθροίζονται με όλα τα άλλα ποσά των εισοδημάτων του. Το άθροισμα που προκύπτει υπόκειται σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης 2,2%-10%, ενώ παράλληλα λαμβάνεται υπόψη ως «συνολικό ατομικό εισόδημα». Έτσι πολλοί φορολογούμενοι εμφανίζονται με πολύ υψηλά εισοδήματα που υπερβαίνουν τα εισοδηματικά όρια χορήγησης διαφόρων κοινωνικών παροχών και χάνουν τις συγκεκριμένες παροχές.

Οι κατηγορίες εισοδημάτων που απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος ή φορολογούνται στην πηγή και κατά την εκκαθάριση της φορολογικής δήλωσης, υπόκεινται σε ειδική εισφορά αλληλεγγύης 2,2%-10%, ενώ παράλληλα προστίθενται στα λοιπά εισοδήματα των φορολογουμένων ανεβάζοντάς το συνολικό ποσό των εισοδημάτων τους πάνω από τα εισοδηματικά όρια για τη χορήγηση διαφόρων κοινωνικών παροχών είναι οι εξής:

- Εισόδημα φορολογικών κατοίκων αλλοδαπής που εργάζονται σε πρεσβείες, προξενεία, κ.λπ.

- Διατροφή συζύγου και τέκνων.

- Συντάξεις αναπήρων πολέμου ή θυμάτων πολέμου ή αναπήρων που υπέστησαν βλάβη κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους

- Εξωϊδρυματικό επίδομα και κάθε συναφές ποσό που καταβάλλεται σε αναπήρους και το οποίο συγκεντρώνει τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος όπως περιοδικότητα, μόνιμη πηγή προέλευσης (προνοιακά επιδόματα αναπήρων κ.λπ.)

- Μισθοί, συντάξεις και πάγια αντιμισθία που χορηγούνται σε αναπήρους με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 80%.

- Επιδόματα αναγνωρισμένων πολιτικών προσφύγων.

- Ποσοστό 65% των επιδομάτων επικίνδυνης εργασίας και της πτητικής αποζημίωσης που καταβάλλεται από 11.10.2018 στους πιλότους πολιτικής αεροπορίας και της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας

- Κέρδη από την διάθεση παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι 10 KW.

- Κέρδη από πώληση προϊόντων για την παραγωγή των οποίων χρησιμοποιήθηκε ευρεσιτεχνία διεθνώς αναγνωρισμένη (άρθ. 71Α ν. 4172/2013)

- Τόκοι ομολόγων Ελληνικού Δημοσίου ή έντοκων γραμματίων Ελληνικού Δημοσίου

- Κέρδη πώλησης εισηγμένων μετοχών με ποσοστό συμμετοχής μικρότερο του 0,5%

- Κέρδη μεταβίβασης εισηγμένων κινητών αξιών (απόκτηση πριν από 1.1.2009)

- Αφορολόγητα κέρδη από ημεδαπά ΕΕ/ΕΟΧ/ΕΖΕΖ αμοιβαία κεφάλαια

- Απαλλασσόμενα (ημεδαπά και εισαγόμενα αλλοδαπά) μερίσματα ναυτιλιακών εταιρειών

- Κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης

- Κέρδη μεταβίβασης τίτλων φορολογικού κατοίκου χώρας με την οποία υπάρχει Σ.Α.Δ.Φ. και είναι υπόχρεος

για υποβολή δήλωσης από άλλη αιτία

- Ασφάλισμα ομαδικών ασφαλιστηρίων συνταξιοδοτικών συμβολαίων ημεδαπής προέλευσης

- Πράσινες και συνδεδεμένες αγροτικές ενισχύσεις μέχρι 12.000 ευρώ αθροιζόμενες

- Λοιπές εισοδηματικές αγροτικές ενισχύσεις

- Αγροτική επιδότηση πρόωρης συνταξιοδότησης

- Κέρδος από μεταβίβαση εταιρικών ομολόγων του ν. 3156/2003, καθώς και από τη μεταβίβαση εταιρικών ομολόγων εταιρειών ΕΕ και ΕΟΧ/ΕΖΕΖ

- Κέρδος που προκύπτει κατά την ημερομηνία λήξης ομολόγων, μεταξύ της αξίας κτήσης και της ονομαστικής αξίας τους, όταν αυτά διακρατούνται μέχρι τη λήξη τους

- Ποσά που καταβάλλονται με βάση τις διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθ. 166 του ν. 4001/2011, στο πλαίσιο της εγκατάστασης του αγωγού φυσικού αερίου

- Μερίσματα εισηγμένων σε χρηματιστήριο μετοχών που απαλλάσσονται του φόρου

- Αμοιβές που καταβάλλονται από την Παγκόσμια Ένωση Αναπήρων Καλλιτεχνών σε φορολογικούς κάτοικους Ελλάδος.

Όλα τα παραπάνω ποσά εισοδημάτων είτε είναι προσυμπληρωμένα από την Α.Α.Δ.Ε. στους κωδικούς 619-620 του πίνακα 6 του Ε1, εφόσον γι’ αυτά έχει υπάρξει ηλεκτρονική πληροφόρηση από τους φορείς που τα κατέβαλαν, είτε πρέπει να συμπληρωθούν από τους δικαιούχους στους κωδικούς 659-660 του πίνακα 6, εφόσον γι’ αυτά η Α.Α.Δ.Ε. δεν έχει καμία ηλεκτρονική πληροφόρηση.

 

Παγίδα 4η: Δεν φορολογούνται όλοι οι εργαζόμενοι με «μπλοκάκια» ως μισθωτοί, με αφορολόγητο όριο 8.636-9.545 ευρώ, αλλά μόνο όσοι πληρούν αθροιστικά πέντε προϋποθέσεις.

Κάθε εργαζόμενος που λαμβάνει τις μηνιαίες αποδοχές του όχι ως μισθωτός αλλά εκδίδοντας αποδείξεις από μπλοκ παροχής υπηρεσιών, («μπλοκάκι»), για να φορολογηθεί για τις αμοιβές του με την ευνοϊκή κλίμακα φόρου εισοδήματος των μισθωτών, δηλαδή για να δικαιούται ετήσιας έκπτωσης φόρου έως 1.900-2.100 ευρώ που ισοδυναμεί με αφορολόγητο όριο εισοδήματος 8.636-9.545 ευρώ θα πρέπει να πληροί τις ακόλουθες 5 προϋποθέσεις:

α) Θα πρέπει να έχει υποβάλει δήλωση έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.

β) Θα πρέπει να παρέχει υπηρεσίες στις οποίες προέχει το στοιχείο της συμβουλής ή της επιστημονικής, καλλιτεχνικής και πνευματικής δημιουργίας, δηλαδή να ασκεί δραστηριότητα η οποία δεν εμπεριέχει την έννοια της εμπορικής ιδιότητας αλλά χαρακτηρίζεται ως «ελευθέριο επάγγελμα».

γ) Θα πρέπει να δηλώνει ως έδρα για την άσκηση της δραστηριότητάς του την κατοικία του.

δ) Δεν θα πρέπει να εισπράττει ταυτόχρονα και κανονικό μισθό από άλλη εργασία.

ε) Θα πρέπει να παρέχει τις υπηρεσίες τους σε τρεις το πολύ εργοδότες ή και σε περισσότερους από τρεις, εφόσον όμως στην περίπτωση αυτή λαμβάνει το 75% τουλάχιστον των ετησίων αμοιβών του μόνο από έναν.

Εφόσον ο φορολογούμενος ή η σύζυγός του πληροί τις παραπάνω 5 προϋποθέσεις, πρέπει να συμπληρώσει, στον παράγραφο 10 του πίνακα 2 της 1ης σελίδας του Ε1, την ένδειξη "ΝΑΙ" δίπλα από τον κωδικό 019 (ο υπόχρεος) ή 020 (η σύζυγος), προκειμένου κατά την εκκαθάριση του φόρου για τις αμοιβές από τον «μπλοκάκι» να υπολογιστεί αφορολόγητο όριο έως 8.636-9.545 ευρώ.

Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία φορολογούμενος που λαμβάνει αμοιβές για παροχή υπηρεσιών δεν πληροί έστω και μία από τις πέντε παραπάνω προϋποθέσεις τότε οι ετήσιες αμοιβές του από το «μπλοκάκι» παροχής υπηρεσιών φορολογούνται ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, δηλαδή με 22% από το πρώτο ευρώ μέχρι τα 20.000 ευρώ και με 29%-45% για το τμήμα των ετησίων αμοιβών πάνω από το επίπεδο των 20.000 ευρώ.

 

Παγίδα 5η: Φορολογούμενοι με πενιχρά εισοδήματα προερχόμενα είτε από ενοίκια είτε από τόκους καταθέσεων είτε από γεωργικές εκμεταλλεύσεις οι οποίοι εισέπραξαν παράλληλα ακόμη πιο χαμηλά ποσά είτε από περιστασιακή απασχόληση είτε από επιδόματα παιδιών που τούς χορήγησε ο Ο.Π.Ε.Κ.Α. επιβαρύνονται με υπέρογκα ποσά φόρου εισοδήματος.

Οι φορολογούμενοι που υπάγονται σ' αυτές τις περιπτώσεις υποχρεούνται να πληρώσουν ποσά φόρων πολλαπλάσια των πραγματικών τους εισοδημάτων, εξαιτίας του προσδιορισμού του συνολικού φορολογητέου εισοδήματος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και του υπολογισμού του οφειλόμενου φόρου με βάση την κλίμακα που εφαρμόζεται για τους επιχειρηματίες και τους ελεύθερους επαγγελματίες, στην οποία δεν ισχύει αφορολόγητο όριο εισοδήματος.

 

Συγκεκριμένα, στις περιπτώσεις αυτές, επειδή τα δηλούμενα εισοδήματα είναι πάρα πολύ χαμηλά, οι υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.), κατά την εκκαθάριση των δηλώσεων που υποβάλλουν οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι, προσδιορίζουν το ύψος των φορολογητέων εισοδημάτων με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης. Δηλαδή, σε κάθε τέτοια περίπτωση, λαμβάνουν υπόψη τους το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ που ισχύει για τον άγαμο φορολογούμενο, ή των 2.500 ευρώ, που ισχύει για τον έγγαμο, και προσθέτουν στο ποσό αυτό τυχόν επιπλέον ποσά τεκμηρίων διαβίωσης για σπίτι ή και ΙΧ αυτοκίνητο, εφόσον ο φορολογούμενος διέμεινε, κατά τη διάρκεια του 2018, σε κατοικία ιδιόκτητη, ενοικιαζόμενη ή δωρεάν παραχωρηθείσα ή εφόσον κατείχε και κάποιο ΙΧ αυτοκίνητο.

 

Περαιτέρω, η πρόσθετη διαφορά φορολογητέου εισοδήματος, που προκύπτει λόγω της εφαρμογής των τεκμηρίων διαβίωσης, φορολογείται όχι με την ευνοϊκή κλίμακα υπολογισμού του φόρου, η οποία ισχύει για τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους και προβλέπει αφορολόγητο όριο εισοδήματος 8.636 - 9.545 ευρώ, αλλά με την κλίμακα φορολόγησης των εισοδημάτων από επιχειρηματικές δραστηριότητες, βάσει της οποίας το φορολογητέο εισόδημα υπόκειται σε φόρο υπολογιζόμενο με συντελεστή 22% από το πρώτο ευρώ. Έτσι, η πρόσθετη διαφορά φορολογητέου εισοδήματος που προκύπτει βάσει των τεκμηρίων διαβίωσης σε όλες αυτές τις περιπτώσεις φορολογουμένων επιβαρύνεται με φόρο 22%. Στη συνέχεια επί του φόρου που προκύπτει επιβάλλεται και προκαταβολή φόρου με συντελεστή 100%. Συνολικά, δηλαδή για έναν φορολογούμενο με πολύ χαμηλό εισόδημα από ενοίκια ή από αγροτική δραστηριότητα ή από τόκους καταθέσεων και με ακόμη πιο χαμηλό εισόδημα από περιστασιακή απασχόληση ή από οικογενειακά επιδόματα, η πρόσθετη διαφορά εισοδήματος που προκύπτει βάσει των τεκμηρίων φορολογείται με τελικό συντελεστή 44%.

 

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, κατά την εκκαθάριση των δηλώσεων οι υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε. εφαρμόζουν τις διατάξεις της παραγράφου 1β του άρθρου 34 του νόμου 4172/2013 (του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος), σύμφωνα με τις οποίες επί της πρόσθετης διαφοράς τεκμαρτού εισοδήματος εφαρμόζεται η κλίμακα φορολογίας εισοδήματος των αυτοαπασχολουμένων, στην οποία ισχύει συντελεστής 22% από το πρώτο ευρώ, επειδή το μεγαλύτερο μέρος του δηλωθέντος εισοδήματος δεν προκύπτει από μισθωτή εργασία ή συντάξεις.