Με εντονότερους ρυθμούς από κάθε άλλο μήνα στο πρόσφατο παρελθόν η κυβέρνηση συσσώρευσε τον Ιανουάριο ρευστότητα με δανεισμό από την αγορά, καθώς έχει αρχίσει σιωπηρά η προετοιμασία για ενδεχόμενη ανατροπή του βασικού σεναρίου για το 2021, σύμφωνα με το οποίο το τέλος της πανδημίας θα ερχόταν από το τρίτο τρίμηνο του 2020. Πλέον, οι εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας και οι καθυστερήσεις στον εμβολιασμό του πληθυσμού φέρνουν στο προσκήνιο το δυσμενές σενάριο για το τρέχον έτος, που θα προκαλούσε σοβαρή πίεση στη ρευστότητα του Δημοσίου.

Ενδεικτικό της προετοιμασίας για τα χειρότερα σενάρια είναι το γεγονός ότι τον πρώτο μήνα του έτους το υπουργείο Οικονομικών και ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους προχώρησαν σε μεγάλου ύψους δανεισμό, με διάθεση εντόκων γραμματίων, swap ομολόγων και έκδοση νέων διάρκειας μέχρι 30 ετών, προσφεύγοντας ακόμη και σε ανορθόδοξες πρακτικές για την άντληση ρευστότητας. Συνολικά, το ποσό που αντλήθηκε πλησίασε τα 6 δισ. ευρώ. Ειδικότερα,

• Στις δύο εκδόσεις εντόκων γραμματίων που έγιναν μέσα στον Ιανουάριο, τίτλων 3μηνης και 6μηνης διάρκειας, ο ΟΔΔΗΧ δεν τήρησε όσα ανέφερε στο πρόγραμμα δανεισμού, περί σταδιακής μείωσης του αποθέματος εντόκων γραμματίων. Αντίθετα, και στις δύο εκδόσεις συνέχισε να ακολουθεί την πρακτική της άντλησης περισσότερων κεφαλαίων από όσα χρειάζονταν για να καλυφθούν οι λήξεις εντόκων, αντλώντας πρόσθετα κεφάλαια ύψους 375 εκατ. ευρώ (από 187,5 εκατ. σε κάθε έκδοση).
• Με μια κίνηση μάλλον ανορθόδοξη, το Δημόσιο αξιοποίησε ανταλλαγή ομολόγων με την Εθνική Τράπεζα, για να «χωρέσει» σε αυτή τη συναλλαγή μια διάθεση στην Εθνική 30ετών ομολόγων. Με αυτή την ιδιωτική τοποθέτηση, το Δημόσιο άντλησε 2 δισ. ευρώ με πολύ χαμηλό κόστος (απόδοση 1,50%), αξιοποιώντας τη δυνατότητα που έχουν οι τράπεζες να αντλούν ρευστότητα με αρνητικό επιτόκιο από την ΕΚΤ.
• Με την πρόσφατη κοινοπρακτική έκδοση 10ετών ομολόγων, που υπερκαλύφθηκε θεαματικά, χάρη στη στήριξη που δίνει η ΕΚΤ στο ελληνικό χρέος (έχει τη δυνατότητα να αγοράσει τίτλους με αξία έως 37 δισ. ευρώ), το Δημόσιο άντλησε άλλα 3,5 δισ. ευρώ, ανεβάζοντας το συνολικό δανεισμό, βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο, στα  5,875 δισ. ευρώ για τον Ιανουάριο.

Με τις κινήσεις αυτές, το υπουργείο Οικονομικών κατάφερε να καλύψει (με το παραπάνω) τα ρευστά διαθέσιμα που έχασε με μεγάλη ταχύτητα  το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΔΔΗΧ, παρά το γεγονός ότι και το τελευταίο τρίμηνο το Δημόσιο συνέχισε να αντλεί ρευστότητα από την αγορά, «εξατμίσθηκαν» ρευστά διαθέσιμα ύψους 5 δισ. ευρώ και το «μαξιλάρι» μειώθηκε από τα 36 στα 31 δισ. ευρώ. Σε βάθος 12μήνου, δηλαδή μεταξύ τέλους Δεκεμβρίου 2019 και τέλους Δεκεμβρίου 2020, η επίδραση της κρίσης της πανδημίας είναι έντονα αισθητή στα ταμειακά διαθέσιμα, που μειώθηκαν από τα 38,5 στα 31 δισ. ευρώ.

Τα ταμειακά διαθέσιμα του Δημοσίου (πηγή: ΟΔΔΗΧ)

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το υπουργείο Οικονομικών προετοιμάζεται για το κακό σενάριο για την εξέλιξη της πανδημίας και της εξ αυτής προκαλούμενης οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που δημοσίευσε την προηγούμενη εβδομάδα το ΙΟΒΕ θα μπορούσε ακόμη και να προκαλέσει το 2021 στασιμότητα της οικονομίας («αναιμικό» ρυθμό ανάπτυξης 0,5% - 1%), με ό,τι αυτό σημαίνει για την πίεση στα μεγέθη του προϋπολογισμού, που θα επιβαρυνθεί με πρόσθετο κόστος μέτρων στήριξης και αστοχία στις εισπράξεις φόρων.

Η κυβέρνηση είχε προετοιμασθεί για ένα σενάριο, όπου το αποθεματικό για πρόσθετα μέτρα στήριξης είναι  πολύ μικρότερο από όσα δαπανήθηκαν το 2020 και φθάνει τα 7,5 δισ. ευρώ. Αυτό βασίστηκε στην εκτίμηση  ότι τα μέτρα στήριξης δεν θα χρειασθεί να συνεχισθούν πέραν του Μαΐου, αφού υπήρχε η πρόβλεψη ότι ο εμβολιασμός θα γινόταν γρήγορα και το καλοκαίρι η οικονομία θα επέστρεφε σταδιακά στην ομαλότητα, με ισχυρή ανάκαμψη του τουρισμού.

Πλέον, αυτό το σενάριο είναι πολύ πιθανό να ακυρωθεί, καθώς τα περιοριστικά μέτρα συνεχίζονται και ενδεχομένως να φθάσουν ως ένα νέο lockdown τύπου Μαρτίου 2020, ενώ ο εμβολιασμός στην Ελλάδα και στην Ευρώπη προχωρά μετ’ εμποδίων και με μεγάλες καθυστερήσεις, που δεν επιτρέπουν αισιοδοξία για επανεκκίνηση του τουρισμού αυτό το καλοκαίρι σε στοιχειωδώς ομαλές συνθήκες.

Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θ. Σκυλακάκης, έχοντας προφανώς υπόψη τις ανατροπές που φέρνει η πανδημία στην οικονομική πολιτική, τόνισε προχθές ότι «τα δημόσια οικονομικά δεν είναι απεριόριστα», ενώ υπογράμμισε ότι «οι επόμενοι δύο μήνες θα είναι πολύ κρίσιμοι. Σε προηγούμενες δηλώσεις του είχε εκφράσει ανοικτά ανησυχία για ένα νέο lockdown με υψηλό κόστος, τονίζοντας ότι «αν πάμε σε νέο lockdown, θα είναι πολύ κοστοβόρο».