Ως content partner-και τη φετινή χρονιά-συμμετείχε στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών το Ινστιτούτο Εναλλακτικών ΕΝΑ διοργανώνοντας συζήτηση με θέμα «4η Βιομηχανική Επανάσταση: Προκλήσεις & Προοδευτικές Εναλλακτικές».

Η συζήτηση, για τις προκλήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (4ΒΕ) εν μέσω της αλληλουχίας πολυδιάστατων κρίσεων τα τελευταία χρόνια, καθώς και οι προοπτικές αλλά και οι κίνδυνοι που συνεπάγεται η ψηφιακή μετάβαση για τις κοινωνίες, ήρθε σε συνέχεια της επιτυχημένης ολοκλήρωσης από το ΕΝΑ του ευρωπαϊκού προγράμματοςFORCE για τις προκλήσεις της 4ης Bιομηχανικής Eπανάστασης στην Ευρώπη, ενός project στο οποίο συμμετείχαν πάνω από 30 διακεκριμένοι εμπειρογνώμονες και ερευνητές, από 7 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο πάνελ του ΕΝΑ συμμετείχαν ο Αναπληρωτής Καθηγητής Εφαρμοσμένης Ηθικής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης, η Διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις, Δρ. Μικροοικονομικής Θεωρίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Φαίη Μακαντάση, ο Οικονομολόγος και Συντονιστής του Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΕΝΑ και Συντονιστής του projectFORCEΓιάννης Ευσταθόπουλος και ο Διευθυντής του Ινστιτούτου για τη Διανοητική Ιδιοκτησία & Καινοτομία EPLO και senior research fellow UCL/TMI Πρόδρομος Τσιαβός. Το πάνελ των ομιλητών συντόνισε ο Επιστημονικός Διευθυντής του ΕΝΑ, Δρ. Φιλοσοφίας των Πανεπιστημίων Λονδίνου & Οξφόρδης Νίκος Ερηνάκης.

4η Βιομηχανική Επανάσταση εν μέσω πολλαπλών κρίσεων σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο
Στην εισαγωγή του, ο Νίκος Ερηνάκης υπογράμμισε την «πολλαπλότητα της κρισιακής συνθήκης τα τελευταία χρόνια, η οποία έχει ενταθεί με όλο και περισσότερο πρωτόγνωρα επεισόδια» σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο (κοινωνικοοικονομική, περιβαλλοντική, προσφυγική/μεταναστευτική κρίση, πόλεμος στην Ουκρανία). «Σε αυτό το πλαίσιο», συνέχισε «βιώνουμε την 4η Βιομηχανική Επανάστασηως άνοιγμα σε μια νέα πραγματικότητα, στην ψηφιακή, η οποία καλύπτει όλα αυτά τα διαφορετικά πεδία, από την οικονομία έως την κοινωνία και αφορά άμεσα στο παρόν και στο μέλλον μας». Στη συνέχεια έθεσε ως κεντρικό ζήτημα το «πώς όλο αυτό το πλαίσιο της νέας πραγματικότητας στην οποία βρισκόμαστε μπορεί να μας δώσει τα κατάλληλα εργαλεία, να λειτουργήσει ως το κατάλληλο μέσο, για να υπερβούμε αυτή την πολλαπλότητα της κρισιακής συνθήκης και να βρούμε, μέσα σε δημοκρατικό και ανθρωπιστικό πλαίσιο, τις ιδανικότερες λύσεις για μία ευδαιμονία σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο».

Η ψηφιακή μετάβαση ως ευκαιρία για τη δημοκρατία

Ο Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης μίλησε για τις ευκαιρίες και τις προοπτικές που φέρνει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση με όρους δημοκρατίας.  «Η ψηφιακότητα, το πέρασμα σε μία ενισχυμένη πραγματικότητα -ίσως όχι ακόμη “υπερ-πραγματικότητα”- δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες που αφορούν τη δημοκρατία, την εμβάθυνση και τη διεύρυνσή της σε πολλαπλά επίπεδα». Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στη «δυνατότητα διάχυσης της γνώσης που συνεπάγεται καταλογισμό και αποτροπή κολάσιμων στάσεων (#MeToo, προσπάθεια ατόμων/κρατών να καταδυναστεύσουν άλλα άτομα/κράτη)» καθώς και στη «διαφάνεια, στη μεγαλύτερη δυνατότητα παρέμβασης των κοινωνιών και στις δυνατότητες άμεσης δημοκρατίας».

«Εάν η παρρησία και η άδεια υπήρξαν δύο από τους κεντρικότερους πυλώνες της αρχαίας δημοκρατίας, δίπλα στην επιδίωξη της γνώσης και της ενημέρωσης περί των θεμάτων για τα οποία έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις, η λογοδοσία ήταν ένας ακόμη πυλώνας και ίσως να πρέπει να εξετάσουμε τη διάθεσή μας να συγκαλύπτουμε την ταυτότητά μας όποτε λειτουργούμε στον ψηφιακό αυτόν κόσμο» τόνισε.

Τέλος, απαντώντας στο ερώτημα με ποιες αξίες/αρχές ανθρωπιστικής διάστασης η 4ΒΕ  μπορεί να οδηγήσει σε υπέρβαση της πολλαπλότητας της σημερινής κρισιακής συνθήκης, εκτός από τη λογοδοσία, για την οποία σημείωσε ότι «είναι ανέφικτη όταν επικρατεί η ανωνυμία», ανέφερε την αρχή της αγαθοποιίας και αυτήν της μη κακοπραγίας. «Όταν αυτές οι δύο αρχές συγκρούονται θα πρέπει να υπερισχύει η αρνητική μας υποχρέωση της μη κακοπραγίας–το primum non nocere» ανέφερε και κατέληξε: «Τεχνολογία ναι, για να ωφεληθούν οι περισσότεροι ή όλοι, αλλά όταν υπάρχει η πιθανότητα να βλαφθεί κάποιος ή κάποιοι, τότε προσεκτικότερο κοίταγμα».

Οι λόγοι υστέρησης της ψηφιακής μετάβασης της ελληνικής οικονομίας

Η Φαίη Μακαντάση, στην εισήγησή της,μίλησε για την4η Βιομηχανική Επανάσταση και την οικονομία, κάνοντας λόγο για τρία σημαντικά στοιχεία που οδήγησαν σε υστέρηση τη μετάβαση της ελληνικής οικονομίας (δημόσιας και ιδιωτικής) στις νέες τεχνολογίες της 4ΒΕ.
Πρώτον, η οικονομική αδυναμία τόσο των επιχειρήσεων όσο και του κράτους να προβούν στις απαραίτητες επενδυτικές δαπάνες. «Για να γίνουν επενδύσεις χρειάζονται πιστώσεις. Από το 2010 ως το 2020 αντί να έχουμε επενδύσεις έχουμε απο-επενδύσεις, αποσυσσώρευση κεφαλαίου 92 δισ. ευρώ. Δεν υπήρχε χώρος για δανεισμό ώστε να τρέξουν και οι επιχειρήσεις να ενσωματώσουν νέες τεχνολογίες, αφού οι τράπεζες χρειαζόταν να εξυγιάνουν χαρτοφυλάκιά τους» ανέφερε. 

Δεύτερον, «η υστέρηση, όμως, δεν προκύπτει μόνο από την -ελλείπουσα- ρευστότητα αλλά υπάρχει και ένα δομικό, διαρθρωτικό χαρακτηριστικό του ελληνικού παραγωγικού μοντέλου, ο πολύ μεγάλος αριθμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων» είπε, επισημαίνοντας ότι «οι ΜμΕ δεν έχουν τη δυνατότητα ταχείας απορρόφησης νέων τεχνολογιών και δημιουργίας καινοτομίας». 

Σύμφωνα με την εισηγήτρια, «η Ελλάδα ανταγωνίζεται τις άλλες σε ένα διεθνές περιβάλλον, όπου άλλες χώρες τρέχουν γρηγορότερα είτε έχουν αρχίσει να τρέχουν πρωθύστερα» και συνέχισε λέγοντας ότι«για να είμαστε δίκαιοι όμως, η πανδημία επιτάχυνε τις μεταρρυθμίσεις και τον ψηφιακό μετασχηματισμό».

Και πρόσθεσε ότι «στην εποχή μας, όλα  τείνουν να είναι “έξυπνα”, την περιβαλλοντική κρίση πρέπει να τη δει κανείς ως ευκαιρία, ώστε να ενσωματώσουμε καινοτομία. Με τη χρήση των έξυπνων τεχνολογιών μπορούμε να εξοικονομήσουμε ενέργεια και είναι μία συμβολή που μπορεί να κάνει ο καθένας και η καθεμία ατομικά, ώστε να συνεισφέρει στο περιβάλλον αλλά και στην πιο αποτελεσματική οικονομική διαχείριση».

Προτάσεις για ένα ανθρωποκεντρικό μοντέλο της 4ΒΕ

Ο Γιάννης Ευσταθόπουλος, παρουσιάζοντας τα συμπεράσματα και τις προτάσεις του προγράμματος FORCE, τόνισε ότι «είναι επιτακτικό ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης της 4ΒΕ στην Ευρώπη», ενώ παράλληλα τόνισε την εξαιρετικά μεγάλη δυνητική συνεισφορά της 4ΒΕ στη βιώσιμη ανάπτυξη.

«Σήμερα τείνει να κυριαρχήσει, ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο ένα υπερ-εμπορευματοποιημένο μοντέλο της ψηφιακής οικονομίας το οποίο συσσωρεύει ολιγοπωλιακή, τεχνολογική και οικονομική δύναμη», ένα «ψηφιακό ολιγοπώλιο» που όπως είπε«επιχειρεί να ασκήσει έλεγχο σε κρίσιμους στρατηγικούς τομείς (έλεγχος δεδομένων, ιδιωτικοποίηση του διαστήματος, στρατιωτικές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής)» και το οποίο «παράγει μαζικά υπηρεσίες χαμηλής κοινωνικής αξίας, με αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και αμφιλεγόμενες συχνά εργασιακές πρακτικές». 

Ο κ. Ευσταθόπουλος παρέθεσε πέντε κεντρικές προτάσεις της Ακαδημαϊκής Επιτροπής του FORCE για τη δημιουργία ενός ανθρωποκεντρικού μοντέλου της 4ΒΕ στην Ευρώπη:

• Πρώτον, εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής δίκαιης ψηφιακής μετάβασης, με στόχο την αντιμετώπιση των ποικιλόμορφων ανισοτήτων του ψηφιακού χάσματος και της ψηφιακής εργασίας.
• Δεύτερον, εδραίωση ενός ενάρετου κύκλου μεταξύ ψηφιακής και κλιματικής μετάβασης αξιοποιώντας τις αρχές και εφαρμοσμένες πολιτικές της σύγχρονης Ψηφιακής Οικολογίας.
• Τρίτον, διασφάλιση της ανοιχτότητας της ψηφιακής οικονομίας με τη διαμόρφωση συμπράξεων μεταξύ Δημοσίου τομέα και του τομέα των Ψηφιακών και Γνωσιακών κοινών για τη ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού της 4ΒΕ και την παραγωγή υψηλότερης και πιο διάχυτης οικονομικής και κοινωνικής αξίας.
• Τέταρτον, διασφάλιση της συμμετοχής των πολιτών-χρηστών στις αποφάσεις για τις νέες τεχνολογίες που -σε αντίθεση με τις big techs- απουσιάζουν από τις εργασίες χάραξης πολιτικής. 
• Πέμπτον, συγκρότηση ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής που θα διασφαλίσει μια ισότιμη συμμετοχή όλων των κρατών-μελών και περιφερειών στα οφέλη των νέων τεχνολογιών.

Αυτή, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση, κατέληξε, «θα προτάσσει και υπηρετεί «ό,τι είναι βιώσιμο περιβαλλοντικά, ασφαλές με όρους ανθεκτικότητας της οικονομίας και κυρίως, ουσιαστικό και απαραίτητο με βάση τις κοινωνικές ανάγκες».
Σχεδιασμός πολιτικών σε περιβάλλον από-παγκοσμιοποίησης

Ο ΠρόδρομοςΤσιαβός στην εισήγησή τουέθεσε τρία θέματα, τη ρύθμιση της τεχνολογίας, τη θέσμιση και σύνδεση της καινοτομίας και της βιομηχανίας στην Ελλάδα, καθώς και τις τεχνολογικές λύσεις που θα προσφέρουν άμεσα αποτελέσματα.

Μιλώντας, αρχικά, για τη ρύθμιση της τεχνολογίας ανέφερε ότι «στην 4ΒΕ τα κυρίαρχα στοιχεία είναι η ύπαρξη της τεχνητής νοημοσύνης ως εργαλείου στον παραγωγικό χώρο, κυρίως στον βιομηχανικό, και η συνύπαρξη ανθρώπων και ρομπότ κατά την κατασκευαστική διαδικασία. Αυτά τα δύο στοιχεία προϋποθέτουν αυξημένη “δεδομενοποίηση” της εργασίας, κάτι που σημαίνει πλατφόρμες». Και συνέχισε λέγοντας ότι «τα στοιχεία που συνιστούν την 4ΒΕ αν τα συζητούσαμε πολιτικά πριν από 25 χρόνια, θα τα συζητούσαμε με όρους παγκοσμιοποίησης και ελεύθερης ροής της πληροφορίας, που οδήγησε σε μία σειρά από νομοθετικές ρυθμίσεις οι οποίες μέχρι και πρόσφατα αποτελούσαν το δόγμα στη ρύθμιση της τεχνολογίας». Σήμερα, όμως, «η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική», ανέφερε κάνοντας μνεία, μεταξύ άλλων στην από-παγκοσμιοποίηση και στην από-σύνδεση.

«Ξεκινάμε με ένα πρόταγμα που έχει να κάνει με σοβαρές διασπάσεις και ρήξεις στην παραγωγική και εφοδιαστική αλυσίδα άρα και στην αλυσίδα ροής δεδομένων. Αυτό πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη στο σχεδιασμό πολιτικών. Πώς σχεδιάζουμε σε ένα περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από διαρκείς κρίσεις και διαρκείς διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και της δεδομενικής, τεχνολογικής καινοτομικής αλυσίδας που ήταν αδιανόητες μερικά χρόνια πριν».

Στη συνέχεια υπογράμμισε ότι «έχουμε σοβαρή ανάγκη να σκεφτούμε στρατηγικά το πώς πραγματοποιούμε θέσμιση της καινοτομίας και της βιομηχανίας στην Ελλάδα», κάνοντας αναφορά στο ζήτημα των βαθιά σπασμένων/κερματισμένων αρμοδιοτήτων στην καινοτομία. «Ο συντονισμός είναι βασικός για το επόμενο βήμα, τη σύνδεσης της καινοτομίας με τη βιομηχανική παραγωγή» επισήμανε, χαρακτηρίζοντας, στην κατεύθυνση αυτή, απαραίτητη τη δημιουργία ενός Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας ως ανεξάρτητης αρχής, ώστενα προτείνει επιλογές στην πολιτική ηγεσία. Για το τελευταίο ενδεχόμενο εξέφρασε σχετική αισιοδοξία, αφού εκτίμησε ότι υπάρχει μία πολιτική ωριμότητα για το σχεδιασμό ψηφιακών και καινοτομικών εθνικών πολιτικών.

Τέλος αναφέρθηκε στο πώς μπορούμε να σκεφτούμε την 4ΒΕ, την τεχνητή νοημοσύνη μέσα στον βιομηχανικό χώρο. «Πέρα από τον παραδοσιακό τρόπο που ενισχύουμε την καινοτομία πρέπει να κοιτάξουμε τεχνολογικές λύσεις με οριακή καινοτομία και άμεση εφαρμογή στην παραγωγή» ανέφερε, συμπληρώνοντας ότι «ίσως είναι ένα μοντέλο καινοτομίας που να συνάδει περισσότερο με το προφίλ της χώρας».

Τέλος, κάλεσε για «κυριαρχία πάνω στα δεδομένα μας, για data unions, κυρίως σε επίπεδο πόλης, ώστε να έχουμε μείς ιδιοκτησία όχι μόνο μεταφορικά, αλλά και κυριολεκτικά στα δεδομένα μας».

Πηγή: politicus.gr