Σε δημοσιονομικό χώρο τουλάχιστον 4,5 δισ. ευρώ την τριετία 2023 – 2025 ποντάρει η κυβέρνηση για να ενεργοποιήσει ένα νέο πακέτο με μόνιμες φορολογικές ελαφρύνσεις σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις ακόμη κι αν δεν αλλάξει η αρχική δέσμευση για πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 2,2% του ΑΕΠ από το 2023 και μετά.

Το παράθυρο των νέων φοροελαφρύνσεων μετά το 2022 ανοίγουν τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα που προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο ιδίως το 2024 και 2025 τα οποία δημιουργούν δημοσιονομικό χώρο τουλάχιστον 4,5 δισ. ευρώ με τον οποίο θα καλυφθεί και η μονιμοποίηση των σημερινών, προσωρινών ελαφρύνσεων δηλαδή η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης και η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.

Πώς προκύπτει αυτός ο δημοσιονομικός χώρος; Το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο, προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 2% του ΑΕΠ το 2023, που αυξάνεται στο 2,8% του ΑΕΠ το 2024 και στο 3,7% του ΑΕΠ το 2025. Την ίδια ώρα, ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος που θα πρέπει να πετυχαίνει η Αθήνα μετά το 2022 δεν θα είναι πλέον 3,5% του ΑΕΠ, όπως προέβλεπε το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, αλλά χαμηλότερος. Ακόμη δεν ξέρουμε πόσο, καθώς αναμένεται αναθεώρηση των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων. Στο υπουργείο Οικονομικών, πάντως, υπολογίζουν ότι θα είναι στα επίπεδα του 2% του ΑΕΠ. 

Με τα σημερινά δεδομένα, ο στόχος για πρωτογενή πλεονάσματα από το 2023 είναι το 2,2% του ΑΕΠ περίπου. Ακόμη και στην περίπτωση που δεν αλλάξει ο στόχος αυτός τότε, το 2024 θα δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος 0,6% του ΑΕΠ ή 1,237 δισ. ευρώ ο οποίος προκύπτει μεταξύ του στόχου 2,2% του ΑΕΠ και του προβλεπόμενου πρωτογενούς πλεονάσματος 2,8% του ΑΕΠ, ενώ το 2025 με το πρωτογενές πλεόνασμα να προβλέπεται στο 3,7% του ΑΕΠ ο χώρος που δημιουργείται διαμορφώνεται στο 1,5% του ΑΕΠ ή 3,255 δισ. ευρώ.

Ο «χώρος» που τελικά θα υπάρξει για τις νέες μόνιμες ελαφρύνσεις θα συνδέεται με την πορεία των διαπραγματεύσεων στην ΕΕ για τους νέους δημοσιονομικούς στόχους που αναμένεται να ξεκινήσουν το φθινόπωρο αλλά και με την πορεία της πανδημίας και πόσο θα «τρέξει» η ελληνική οικονομία.

Το νέο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα, αν και  ανάβει το φως για περαιτέρω μόνιμες ελαφρύνσεις μετά το 2022 δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτές λόγω της ρήτρας διαφυγής που επιτρέπει μόνο μέτρα προσωρινού χαρακτήρα. Ενσωματώνει τις μόνιμες μειώσεις φόρων που η κυβέρνηση έχει ήδη συμφωνήσει με τους θεσμούς να έχουν μόνιμο χαρακτήρα, δηλαδή, τη μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος και τη μείωση του συντελεστή φορολογίας των νομικών προσώπων στο 22%.

Οπως αναφέρεται στο κείμενο «το σενάριο βάσης απεικονίζει αποκλειστικά τις ήδη θεσμοθετημένες κυβερνητικές αποφάσεις, δεν αντανακλά τις κυβερνητικές πολιτικές που θα νομοθετηθούν στο μέλλον στη βάση του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου που κατά περίπτωση προκύπτει από τον συνδυασμό του ΜΠΔΣ και των νέων στόχων πρωτογενών πλεονασμάτων που θα γίνουν γνωστοί σε μεταγενέστερο χρόνο όταν ολοκληρωθούν οι σχετικές συζητήσεις για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες που θα ισχύσουν στην ευρωζώνη από το 2023 και εντεύθεν».

Σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Οικονομικών, το πακέτο των παρεμβάσεων για τη μείωση των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών θα υλοποιείται ανάλογα με τις εξελίξεις στην οικονομία και τα δημόσια οικονομικά αλλά το στίγμα που θα δοθεί είναι ότι η κυβέρνηση επαναφέρει την ατζέντα των προεκλογικών της δεσμεύσεων που έχουν «παγώσει» λόγω της υγειονομικής κρίσης.

Στρατηγικός στόχος είναι η επιτάχυνση της ανάπτυξης μέσω και της φορολογικής πολιτικής, καθώς σύμφωνα με τις διαπιστώσεις διεθνών κι εγχώριων οργανισμών και αναλυτών ένα από τα βαρίδια για την παραγωγική ανάκαμψη και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας είναι το υψηλό φορολογικό φορτίο στην εργασία και τις επιχειρήσεις.

Το χρονοδιάγραμμα

Σύμφωνα με τον οδικό χάρτη υλοποίησης των φοροελαφρύνσεων:

Το 2022 που δεν θα ισχύουν και πάλι δημοσιονομικοί κανόνες, αφού θα τεθεί σε εφαρμογή η ρήτρα διαφυγής, έχουν ήδη νομοθετηθεί:

n Η αναστολή της εισφοράς αλληλεγγύης για τους μισθωτούς ιδιωτικού τομέα, τα εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα, τα ενοίκια, τους τόκους, τα μερίσματα.

n Η διατήρηση της μείωσης των εισφορών κατά τρεις μονάδες και μείωση μισής ποσοστιαίας μονάδας για τις εισφορές της επικουρικής ασφάλισης.

Επίσης ισχύουν:

n Η μόνιμη μείωση της προκαταβολής φόρου για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις ατομικές επιχειρήσεις από 100% στο 50%, μέτρο που αποτυπώνεται από τις φετινές φορολογικές δηλώσεις.

n Η μόνιμη μείωση της προκαταβολής φόρου για τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες (πλην των τραπεζών) από 100% στο 80%. Φέτος η προκαταβολή φόρου για τις επιχειρήσεις έχει μειωθεί στο 70%.

n Η διατήρηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα πέντε νησιά του Αιγαίου (σε Χίο, Λέρο, Σάμο, Κω και Λέσβο) για όσο διάστημα λειτουργούν στα νησιά δομές αιτούντων άσυλο.

Ανοιχτό παραμένει το ενδεχόμενο της νέας μείωσης του ΕΝΦΙΑ 8% κατά μέσο όρο. Ο δημοσιονομικός χώρος που θα προκύψει από την αύξηση και την επέκταση των αντικειμενικών τιμών των ακινήτων το 2022 θα χρησιμοποιηθεί αρχικά για να αποτραπούν οι φορο-επιβαρύνσεις που προκαλούν οι νέες τιμές ζώνης στους ιδιοκτήτες με ακίνητα χαμηλής και μεσαίας αξίας. Εάν υπάρξει χώρος για νέα μείωση του ΕΝΦΙΑ αυτή θα γίνει το 2022, διαφορετικά θα γίνει το 2023.

Οι παρεμβάσεις στο φορολογικό τοπίο του 2023 που θα βρεθούν στο τραπέζι προβλέπουν την πλήρη κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης για ιδιωτικό – δημόσιο τομέα και συνταξιούχους, την περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,60 ποσοστιαίες μονάδες, τη μείωση κατά 50% του τέλους επιτηδεύματος, μέτρο το οποίο θα έχει δημοσιονομικό αντίκτυπο στον προϋπολογισμό του 2024. Επίσης θα εξεταστεί η περαιτέρω μείωση του συντελεστή φορολογίας για τις επιχειρήσεις στο 20% από 24% που έχει διαμορφωθεί σήμερα.

Για το 2024 θα εξεταστεί η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος αλλά και η καθιέρωση δύο βασικών  συντελεστών ΦΠΑ 11% και 22%, από 13% και 24% σήμερα, με διατήρηση του υπερμειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στο 6%.