Την εκτίμηση ότι η Ελλάδα δείχνει σταδιακά να προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει την πρόκληση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και των επερχόμενων ριζικών αλλαγών που φέρνει σε όλα τα επίπεδα η τεχνολογία, διατύπωσε σήμερα ο γενικός γραμματέας Ενημέρωσης, Γιάννης Μαστρογεωργίου, πρόεδρος της Επιτροπής Foresight (προοπτικής διερεύνησης) υπό τον πρωθυπουργό, μιλώντας στο 5o συνέδριο του «Κύκλου Ιδεών», με τίτλο «Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ V: Από την κρίση στην κανονικότητα ή η κρίση ως κανονικότητα;».

«Και μόνο το γεγονός ότι με απόφαση του πρωθυπουργού συνεστήθη αυτή η ομάδα για την προοπτική διερεύνηση, που έχει εντελώς διαφορετικό τρόπο αντίληψης ως προς την εξέταση των πιθανών σεναρίων του μέλλοντος, είναι σημαντικό. Γιατί, όταν ασχολούμαστε με τα πιθανά μέλλοντα, βάζουμε συνέχεια στη συζήτηση το ερώτημα "what if" (τι θα γινόταν αν), ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι κι όταν έρθει η δύσκολη ώρα, όπως τώρα με τον κορονοϊό, να μην τρέχουμε τελευταία στιγμή, για να απαντήσουμε "και τώρα τι κάνουμε;"» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μαστρογεωργίου, επισημαίνοντας ότι αυτό που πρέπει πάση θυσία να αποφύγουμε, είναι το να επιστρέψουμε σε μια κανονικότητα σαν αυτή που είχαμε πριν, «γιατί αυτό που είχαμε πριν, είναι αυτό που μας οδήγησε εδώ που είμαστε».

«Δεν υπάρχουν πλέον "μαύροι κύκνοι"»

Πρόσθεσε ότι, σε μια εποχή κατακλυσμιαίων αλλαγών, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη και τον κόσμο, για την Ομάδα Foresight το μέλλον είναι τρόπος σκέψης, όχι απλά χρονικό ορόσημο. «Το μέλλον χρειάζεται πολύ διαφορετική στρατηγική αντίληψη. Χρειαζόμαστε διαφορετικό τρόπο σκέψης» υπογράμμισε ο κ. Μαστρογεωργίου.

Ο γενικός γραμματέας Ενημέρωσης σημείωσε ακόμα ότι προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή -πχ, με άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά 3 χιλιοστά ετησίως μέσο όρο- έχουν μεγάλη σημασία για την τουριστική Ελλάδα και τις υποδομές της, ενώ και η αύξηση της διασυνδεσιμότητας των ανθρώπων παγκοσμίως -«το 2030 αναμένεται να έχουμε 200 δισ. διασυνδεμένες συσκευές, έναντι 30 δισ. το 2020, 2021»- διαμορφώνουν ριζικά νέα δεδομένα σε πολλά πεδία. 

«Συνηθίζω να λέω ότι πλέον δεν υπάρχουν "μαύροι κύκνοι" (σσ εντελώς απρόσμενα γεγονότα), ούτε καν η πανδημία ήταν “ μαύρος κύκνος”, αλλά μόνο “ γκρίζοι κύκνοι”, υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει κάτι που να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι δεν θα έρθει από το μέλλον» επισήμανε και πρόσθεσε πως χρειάζεται να προετοιμαστούμε εγκαίρως για πολλά πιθανά μέλλοντα και κυρίως να αλλάξουμε τρόπο σκέψης.

Όταν η οικονομική ισχύς μετατοπίζεται από τη G7 στην Ε7

Στο ερώτημα πώς επηρεάζονται η Ελλάδα και η Ευρώπη από την παγκόσμια μετατόπιση οικονομικής ισχύος, που διαφαίνεται τα τελευταία χρόνια από τις χώρες της G7 σε εκείνες της Ε7 (σσ Κίνα, Ινδία, Ινδονησία, Ρωσία, Βραζιλία, Μεξικό και Τουρκία), ο κ. Μαστρογεωργίου απάντησε: «Μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα δούμε σημαντική μετατόπιση διεθνούς ισχύος, με το γεωοικονομικό βάρος να μετατοπίζεται στη Νοτιοανατολική Ασία και την Ανατολή. Οι χώρες της G7 αντιπροσωπεύουν σήμερα το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ, όταν το 1975 αντιπροσώπευαν το 60%. Η Κίνα αναμένεται να αναδειχτεί ως η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη ως το 2029 και η Ινδία πιθανώς θα ξεπεράσει την ΕΕ σε οικονομική ισχύ στα επόμενα 20 χρόνια».

Το υπαρξιακό ζήτημα για την Ευρώπη

Ειδικά για την Ευρώπη, τόνισε ο κ. Μαστρογεωργίου, ανακύπτει και ένα υπαρξιακό ζήτημα για όσο διάστημα εξελίσσεται αυτή η μετατόπιση προς την Ανατολή, το οποίο έχει να κάνει με την εξάρτηση της Γηραιάς Ηπείρου από εισαγωγές και τη στρατηγική της αυτονομία: «Η εξάρτησή μας βρίσκεται σε ένα tipping point (σσ κρίσιμο σημείο) και αν συνεχίσουμε έτσι, στην Ευρώπη θα είμαστε δύσκολα. Πχ, η Ευρώπη εισάγει σήμερα περί τους 5.200 κωδικούς προϊόντων, εκ των οποίων στρατηγικής και άμεσης ανάγκης -υπό την έννοια ότι αφορούν την άμυνα, την υγεία, τα ηλεκτρονικά κτλ- είναι 137. Από τους 137, οι 14 αφορούν τον τομέα της υγείας και εισάγονται από την Κίνα και την Ινδία. Οι δύο αυτές χώρες όμως, βρίσκονται σε φάση τομεακής μετάβασης στη βιομηχανία των χημικών και θα αλλάξουν τα πρότυπά τους ώστε να είναι πιο κοντά στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Η Ευρώπη λοιπόν πρέπει να δει πώς θα ανταποκριθεί στα ζητήματα που θα προκύψουν από τις ανάγκες, που πλέον δεν θα μπορεί να τις καλύπτει μόνο από τις συγκεκριμένες χώρες» σημείωσε ο κ. Μαστρογεωργίου και πρόσθεσε ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ πρέπει να δουν σοβαρά το ζήτημα αυτής της μετατόπισης. 

Κατά τον γενικό γραμματέα Ενημέρωσης, τέλος, οι μεγάλες αλλαγές που κυοφορούνται σε όλα τα επίπεδα έχουν ωθήσει στη δημιουργία ευρύτερων και πιο πολυσυλλεκτικών δεικτών για την οικονομία ή την κοινωνία, οι οποίοι πλέον δεν μετρούν απλά το ΑΕΠ μιας χώρας, αλλά προχωρούν πολλά βήματα παρακάτω, ώστε να επιτρέπουν την καλύτερη προετοιμασία για το μέλλον. Ένας τέτοιος δείκτης είναι και ο SOFI-GR (State of the Future Index), ο οποίος στόχος είναι να αποτυπώνει το σημείο στο οποίο θα θέλαμε να βρίσκεται η χώρα σε πέντε-δέκα ή 15 χρόνια, ώστε να αναληφθεί η απαιτούμενη δράση. 

Fake news, «δωμάτια αντήχησης» και μετα-αλήθειες

Στο μεταξύ, σύμφωνα με έρευνα της Gartner, ως το τέλος του 2022, τα fake news ανά τον κόσμο αναμένεται να είναι περισσότερα από τις πραγματικές ειδήσεις. Ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα και ποιες πολιτικές επείγουν;

Κατά τον αντιπρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, Χαράλαμπο Τσέκερη, η Ελλάδα, μαζί με την Ισπανία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ, περιλαμβάνονται μεταξύ των ψηφιακών κοινωνιών, που είναι λιγότερο ανθεκτικές στην παραπληροφόρηση, κάτι που σημαίνει ότι παραπληροφόρηση διαχέεται πιο εύκολα και είναι και μεγαλύτερη η έκθεση. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Τσέκερης, οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι κοινωνίες θαλάμων αντήχησης (echo rooms) και «φουσκόφιλτρων» (filter bubbles), γεγονός που στενεύει την οπτική των ανθρώπων, σε συνδυασμό με παράγοντες όπως η αλγοριθμική διαμόρφωση περιεχομένου, ο κύκλος μεταξύ πόλωσης και λαϊκισμού, ο κατακερματισμός του on-line τοπίου, η καχεκτική Κοινωνία των Πολιτών και η ανίσχυρη δημόσια σφαίρα.

«Επιπλέον, πέρα από την προσφορά παραπληροφόρησης, υπάρχει δυστυχώς και η ζήτηση. Ηλικιακά νέοι χρήστες στηρίζουν τις γνώμες τους σε υψηλής επισκεψιμότητας αμφισβητούμενα sites, σε μετα-γεγονότα (meta-facts) και μετα-αλήθειες (meta-truth). Η λύση βρίσκεται στην καλλιέργεια γραμματισμών (μέσω της παιδείας) και πολυγραμματισμών για τα ψηφιακά δίκτυα και στην καλλιέργεια δεξιοτήτων κριτικής σκέψης και αναζήτησης της αλήθειας. Θα έπρεπε να υπάρχει ενιαίος μηχανισμός συντονισμού για την καλλιέργεια και διάχυση κουλτούρας τεχνοηθικής και ψηφιακής δεοντολογίας» υπογράμμισε ο κ. Τσέκερης.

Τεράστια η μελλοντική δυναμική του metaverse, αλλά παρόλα αυτά απουσιάζει εντελώς από τον δημόσιο διάλογο σε Ελλάδα και Ευρώπη
 
Το metaverse, που ουσιαστικά αποτελεί συγχώνευση ψηφιακού και φυσικού κόσμου, αναμένεται να αποτελέσει πραγματικότητα στα επόμενα χρόνια, όταν η τεχνολογία ωριμάσει αρκετά για να το επιτρέψει. Ποιες ευκαιρίες διανοίγονται μέσω του metaverse για μια χώρα με έντονο πολιτιστικό και τουριστικό προφίλ, όπως η Ελλάδα;  

Κατά τον Επαμεινώνδα Χριστοφιλόπουλο, κάτοχο της έδρας της UNESCO για την Έρευνα του Μέλλοντος και πρόεδρο του European Foresight Network, σε ερευνητικό επίπεδο το metaverse εμφανίζεται στο προσκήνιο με ολοένα εντονότερο τρόπο και αναμένεται να αποτελέσει καταλύτη για μια σειρά από νέες υπηρεσίες (πραγματικές υπηρεσίες σε εικονικούς κόσμους).

«Παρόλα αυτά, είναι εντυπωσιακό πως το metaverse απουσιάζει σχεδόν εντελώς από τον δημόσιο διάλογο, τόσο στην Ελλάδα, όσο και συνολικά στην Ευρώπη» επισήμανε, συμπληρώνοντας ωστόσο, ότι παρά τα πρώτα του βήματα, το Metaverse θα γίνει πραγματικότητα με πιο έντονο τρόπο όταν η τεχνολογία το επιτρέψει. Και τότε θα δούμε πολύ περισσότερες μορφές metaverse, επαυξημένη πραγματικότητα, εικονικούς κόσμους, αλλά και μειωμένη πραγματικότητα, με αφαίρεση οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων από το περιβάλλον. Είναι εντυπωσιακό το πόσο αγνοούμε όλη αυτή την εξέλιξη, ιδίως όταν, ήδη, σε μια πρώιμη κατάσταση, με σχετικά απλούς τεχνολογικούς κόσμους μέσα σε βιντεοπαιχνίδια, βλέπουμε τους millenials και τους νέους της Γενιάς "Ζ" να αφιερώνουν σημαντικό μέρος του χρόνου τους σε τέτοια περιβάλλοντα» σημείωσε ο κ. Χριστοφιλόπουλος και πρόσθεσε ότι οι ευκαιρίες για μια χώρα με το πολιτιστικό και τουριστικό δυναμικό της Ελλάδας και είναι προφανείς και ξεκάθαρες, αλλά χρειάζεται να υπάρξει κινητοποίηση, και του ιδιωτικού τομέα, «ώστε να προλάβουμε αυτό το τρένο».

Οι εργασίες του συνεδρίου συνεχίζονται και αύριο και μεταδίδονται live εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=vQkOAwL7ry8